Tại sao tháng 9 là "thời điểm vàng" để bắt đầu phòng cúm mùa?

Khi mùa hè dần nhường chỗ cho những cơn gió thu se lạnh, chúng ta cần chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe trước căn bệnh phổ biến này. Theo các chuyên gia y tế, tháng 9 là thời điểm lý tưởng để bắt đầu tiêm phòng và áp dụng các biện pháp phòng chống cúm. Vì sao vậy?

 

Virus cúm phát triển mạnh nhất trong môi trường khô và lạnh. Khi thời tiết chuyển mùa, độ ẩm không khí giảm, nhiệt độ hạ thấp, tạo điều kiện lý tưởng để virus tồn tại và lan truyền qua không khí.

 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các chủng virus cúm thay đổi hàng năm. Vì vậy, tiêm phòng mỗi năm là cần thiết để bảo vệ cơ thể trước các chủng virus mới nhất.

 

Bên cạnh đó, tháng 9 cũng là lúc học sinh, sinh viên trở lại trường học, các cơ quan, công sở đông đúc trở lại sau kỳ nghỉ hè. Môi trường đông người và kín gió trở thành “ổ dịch” thuận lợi để virus lây truyền qua đường hô hấp.

 

Vắc-xin cúm cần khoảng 2 tuần để cơ thể sản xuất đủ kháng thể bảo vệ. Việc tiêm phòng vào tháng 8 hoặc tháng 9 giúp bạn có miễn dịch kịp thời trước khi mùa cúm cao điểm bắt đầu (từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau). Nhờ đó, cơ thể được chuẩn bị tốt nhất, giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc nếu nhiễm cũng giảm nhẹ triệu chứng.

 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các chủng virus cúm thay đổi hàng năm. Vì vậy, tiêm phòng mỗi năm là cần thiết để bảo vệ cơ thể trước các chủng virus mới nhất.

 

Lý giải vì sao chúng ta cần chủ động phòng chống dịch cúm từ sớm, bác sỹ Nguyễn Tuấn Hải, hệ thống Tiêm chủng Safpo/Potec, giải thích thêm, WHO thiết lập các trạm quan trắc virus cúm trên toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam, để phân lập và xác định chủng virus cúm lưu hành theo vùng địa lý và khí hậu.

 

Qua đó, WHO dự đoán các chủng virus sẽ xuất hiện trong mùa Đông Xuân của Bắc bán cầu (từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau) và mùa Đông Xuân của Nam bán cầu (từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm).

 

Từ dự báo này, WHO hướng dẫn sản xuất vắc-xin phù hợp, giúp cung cấp đúng loại vắc-xin kịp thời cho từng khu vực tại Bắc bán cầu vào tháng 8-9, còn Nam bán cầu vào tháng 4-5.

 

Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, với mùa cúm tại miền Bắc và miền Nam có thể khác nhau về thời gian, nhưng do thuộc Bắc bán cầu, người dân nên tiêm vắc-xin cúm mùa phù hợp với chủng virus Bắc bán cầu, bảo vệ từ mùa Đông năm nay đến hết mùa Xuân năm sau.

 

Được biết, trong những tháng đầu năm 2025, miền Bắc Việt Nam chứng kiến diễn biến phức tạp của dịch cúm mùa với nhiều ca bệnh nặng phải nhập viện. Bệnh viện Bạch Mai ghi nhận số lượng bệnh nhân phải thở máy và sử dụng máy tim phổi nhân tạo ECMO tăng cao, phản ánh mức độ nghiêm trọng của dịch.

 

WHO ước tính mỗi năm trên toàn cầu có 3 - 5 triệu ca cúm diễn tiến nặng, trong đó từ 291.000 đến 646.000 ca tử vong. Nhóm nguy cơ cao như người già và người có bệnh nền chiếm phần lớn các ca nhập viện và tử vong. Cúm không chỉ ảnh hưởng sức khỏe cá nhân mà còn gây sụt giảm năng suất lao động, gián đoạn học tập và quá tải hệ thống y tế.

 

Tại Việt Nam, năm 2024 ghi nhận gần 290.000 ca mắc cúm với nhiều ổ dịch bùng phát tại các tỉnh như Thanh Hóa, Thái Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh và Sơn La. Đầu năm 2025, ổ dịch cúm A bùng phát tại trường dân tộc nội trú Bắc Kạn khiến 43 học sinh đồng loạt mắc bệnh.

 

TS. Đoàn Thị Phương Lan, Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp Bệnh viện Bạch Mai cho biết, cúm lây lan nhanh qua đường hô hấp, đặc biệt trong cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Virus cúm khi xâm nhập vào cơ thể yếu hoặc người có bệnh nền có thể gây biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp, nhiễm trùng thứ phát, tổn thương tim mạch, thậm chí đột quỵ.

 

Tỷ lệ tử vong và nhập viện do cúm cao gấp nhiều lần ở người lớn tuổi và người bệnh nền so với nhóm khác. Đặc biệt, người trên 65 tuổi có nguy cơ tử vong do cúm cao gấp 7 lần so với nhóm 50-64 tuổi. Sau nhiễm cúm, nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng 6-10 lần, nguy cơ đột quỵ tăng 3-10 lần, đặc biệt trong tuần đầu.

 

Người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, COPD cũng dễ mắc cúm và gặp biến chứng nghiêm trọng. Phụ nữ mang thai nhiễm cúm không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mẹ mà còn đe dọa sự phát triển của thai nhi. Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi dễ mắc cúm và chuyển biến nặng, đồng thời là nguồn lây lan trong cộng đồng.

 

Dù có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc-xin, tỷ lệ tiêm phòng cúm ở Việt Nam vẫn rất thấp. Theo khảo sát Bộ Y tế 2023, chưa đến 6% người cao tuổi tiêm phòng cúm hàng năm, phần lớn do tâm lý chủ quan và thiếu tư vấn y tế chủ động.

 

Nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy tiêm vắc-xin cúm giúp giảm đáng kể các biến chứng và tử vong. Ở người cao tuổi sống tại viện dưỡng lão, tiêm phòng cúm giảm 45% nguy cơ nhập viện do biến cố tim mạch và 42% nguy cơ tử vong do viêm phổi.

 

Với bệnh nhân tiểu đường, tiêm phòng giảm 72% biến chứng nghiêm trọng ở nhóm 18-64 tuổi và 39% nhóm lớn tuổi. Trẻ em tiêm vắc-xin cúm giảm 77% nguy cơ nghỉ học, 75% nguy cơ nhập viện và giảm số ngày cha mẹ nghỉ làm chăm sóc.

 

Vắc-xin cúm an toàn cho phụ nữ mang thai, không làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, đồng thời bảo vệ trẻ sơ sinh trong giai đoạn đầu đời.

 

WHO và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo tiêm vắc-xin cúm hàng năm, vào bất kỳ thời điểm nào khi vắc-xin có sẵn. Các nhóm ưu tiên gồm người cao tuổi, người có bệnh nền, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, nhân viên y tế, giáo viên và những người thường xuyên tiếp xúc cộng đồng.

 

Hệ thống y tế khuyến khích triển khai mô hình tư vấn tiêm phòng cúm tại các bệnh viện, với nhân viên y tế giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng. Mô hình SHARE (Chia sẻ - Nhấn mạnh - Giải quyết - Nhắc nhở - Giải thích) được áp dụng để tăng hiệu quả tư vấn.

 

TS.Đoàn Thị Phương Lan nhấn mạnh rằng tư vấn chủ động của nhân viên y tế trong khám chữa bệnh, đặc biệt với người cao tuổi và bệnh nền, sẽ giúp nâng cao tỷ lệ tiêm chủng, giảm nguy cơ nhập viện và tử vong do cúm. Đây không chỉ là biện pháp phòng bệnh hiệu quả mà còn là sự chăm sóc toàn diện, có trách nhiệm. 
 

Theo Baodautu.vn